Đại dịch đã thay đổi hoàn toàn diện mạo thị trường lao động toàn thế giới. Từ thay đổi về cung cầu đến cách người lao động làm việc, sự thay đổi diễn ra nhanh chóng trong vỏn vẹn vài năm khiến thị trường lao động khác hoàn toàn so với trước đại dịch. Tiếp theo đó là sự tiến bộ vượt bậc của công nghệ AI (trí tuệ nhân tạo) cũng gây ra nhiều xáo trộn cho thị trường lao động.

Nhiều doanh nghiệp điện tử dồn dập tuyển dụng hàng vạn lao động

Tổng lãnh sự Behzad Babakhani đánh giá thị trường Việt Nam mang tới nhiều cơ hội cho xuất khẩu của Canada, nhưng đồng thời cũng có những thách thức mà nước này cần đối mặt.

Trao đổi với Zing về việc hợp tác giữa hai nước, đặc biệt là về vấn đề kinh tế, Tổng lãnh sự Canada tại TP.HCM Behzad Babakhani đánh giá Việt Nam là thị trường tiềm năng đáng để đầu tư sớm và đầu tư nhiều hơn nữa.

“Chúng tôi rất hào hứng khi đến đây, vì chúng tôi nhìn thấy sự tăng trưởng mạnh mẽ ở Việt Nam. Bất kỳ ai đến Việt Nam cũng sẽ phải thốt lên: ‘Tuyệt vời, đây chính là tương lai. Chúng ta cần phải đến đây, phải đầu tư ngay bây giờ’”, ông Babakhani nói với Zing bên lề một sự kiện quảng bá sản phẩm Canada hôm 28/4.

Ông Babakhani có đánh giá lạc quan về hợp tác kinh tế giữa hai nước cho đến nay, cho biết từ năm 2015, Việt Nam đã là đối tác thương mại hàng đầu của Canada trong số các nước ASEAN, với thực phẩm nông nghiệp và hải sản là một phần quan trọng của thương mại song phương.

Năm 2021, giá trị xuất khẩu các mặt hàng này từ Canada vào Việt Nam đạt gần 313 triệu CAD, tương đương gần 6.000 tỷ VNĐ.

Năm 2020, thương mại hàng hóa song phương Canada – Việt Nam đạt mức kỷ lục mới là 8,9 tỷ CAD (khoảng 6,94 tỷ USD), trong đó hàng hóa nhập khẩu của Canada từ Việt Nam chiếm gần 92%.

Bên cạnh đó, Việt Nam là điểm đến lớn thứ 3 của nông sản và hải sản Canada xuất khẩu sang khối ASEAN năm 2021. Các sản phẩm chủ lực của Canada sang Việt Nam bao gồm ngũ cốc, hạt có dầu, hải sản (cá, tôm hùm, cua, hào,..), trái cây, thịt bò, thịt heo, và sản phẩm từ sữa. Năm nay, nhân sâm của Canada đang được quảng bá mạnh mẽ.

Dù đạt được nhiều thành công, ông Babakhani cho biết Canada cũng đối mặt với một số thách thức trên thị trường Việt Nam do tính cạnh tranh cao, và do ảnh hưởng từ đại dịch.

“Chúng tôi phải cạnh tranh với rất nhiều nước và mặt hàng quốc tế khác nhau, từ Mỹ, Australia, châu Âu, Hàn Quốc,… Vì vậy, các mặt hàng chúng tôi mang đến đây phải là những sản phẩm thật sự vượt trội về chất lượng so với tầm giá”, ông nói với Zing.

Ông giải thích rằng nhờ việc cắt giảm thuế quan qua việc hợp tác trong Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), mà mức giá các mặt hàng Canada đến Việt Nam đã giảm đáng kể, mang lại sự kết nối sâu sắc hơn giữa 2 thị trường.

Sau gần 2 năm sống và làm việc tại Việt Nam, ông Babakhani cho biết bản thân yêu thích sự năng động và nhiệt huyết của đất nước, và vì vậy mong muốn thúc đẩy hơn nữa quan hệ hợp tác giữa hai nước trên nhiều lĩnh vực.

“Tôi ấn tượng với năng lượng và những giá trị của Việt Nam. Bất kỳ ai tôi nói chuyện hay bất cứ đâu tôi nhìn vào, tôi cũng thấy họ tràn đầy năng lượng để học tập và làm việc chăm chỉ, cũng như để thay đổi và phát triển”, tổng lãnh sự nhấn mạnh.

“Tôi cũng thấy những giá trị đáng quý trong cách giáo dục, trong các gia đình, trong mỗi công việc, và trong cả nền văn hóa Việt Nam. Đây thực sự là một nơi để lại cho tôi nhiều ấn tượng”, ông nói thêm.

Ông Babakhani tiết lộ Lãnh sự quán Canada tại TP.HCM đang có rất nhiều kế hoạch hợp tác hơn nữa không chỉ về nông nghiệp, mà còn về văn hóa, giáo dục, năng lượng sạch, hàng không vũ trụ, cơ sở hạ tầng, dược phẩm và sản phẩm y tế, gỗ và lâm sản, dịch vụ tài chính, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam và Canada sắp kỷ niệm 50 năm chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm tới.

“Hiện tại, cả hai nước đã bắt cầu mở cửa (sau đại dịch) và rất nhiều người Canada đang đến đây. Năm tới, chúng tôi dự định sẽ thúc đẩy nhiều người Canada đến Việt Nam hơn, cũng như giúp đỡ người Việt Nam có nhu cầu sang Canada học tập, làm ăn…”, tổng lãnh sự nói.

Nhu cầu lao động trong tương lai

Trên thế giới, mùa xuân năm 2020 chứng kiến sự sụt giảm mạnh chưa từng thấy về số lượng việc làm. Sau đó, hầu hết các nền kinh tế đều phục hồi mạnh mẽ dẫn tới tình trạng thiếu nhân công chưa từng thấy trong lịch sử. Kết quả là lương tăng vọt, cung ứng lao động thiếu hụt và số lượng việc cần người không giảm đi. Đó là những nét khắc họa thị trường lao động trong giai đoạn 2022-2023.

Tại Việt Nam, tình hình lao động việc làm giai đoạn này cũng ghi nhận những chuyển biến tích cực trong bối cảnh kinh tế phục hồi. Không chỉ vậy, chương trình phục hồi, phát triển kinh tế-xã hội theo Nghị quyết 11/NQ-CP với các giải pháp cụ thể, như hỗ trợ người lao động quay trở lại thị trường lao động, người lao động đang làm việc tại doanh nghiệp đã làm cho thị trường lao động năm 2022 khởi sắc hơn. Ngay cả khi bối cảnh kinh tế có nhiều thách thức, khó khăn trong nửa đầu năm 2023, số lượng lao động có việc làm tăng 902.000 người so với cùng kỳ năm trước, tỷ lệ thất nghiệp giảm 0,12 điểm phần trăm.

HSBC dự báo hầu hết các thị trường lao động khắp thế giới sẽ chứng kiến tỷ lệ thất nghiệp gia tăng trong năm 2023-2024. Tuy nhiên, nếu nhìn xa hơn, trong năm năm tới, 83 triệu việc làm có thể mất đi do nhu cầu lao động trong một số lĩnh vực thay đổi, đồng thời, 69 triệu việc làm mới được tạo ra. Điều đó đồng nghĩa với 2% sụt giảm trên thị trường lao động, tương đương với 14 triệu việc làm.

Những công việc được dự báo sẽ tuyển dụng nhiều trong tương lai bao gồm chuyên viên về AI và máy học, chuyên viên về bền vững, chuyên viên về phân tích dữ liệu kinh doanh, chuyên viên về bảo mật thông tin, kỹ sư công nghệ tài chính… Những công việc được dự báo sẽ dễ bị thay thế nhất bao gồm nhân viên an ninh bảo vệ, nhân viên thu ngân và bán vé, nhân viên dịch vụ bưu chính, giao dịch viên ngân hàng, thư ký…

Nguyên nhân dẫn đến những thay đổi này khá đa dạng. Đáng chú ý nhất có lẽ phải kể đến xu hướng dịch chuyển kinh doanh theo hướng xanh hơn, bền vững hơn được dự báo sẽ khiến các doanh nghiệp cần tuyển dụng nhiều vị trí mới. Xu hướng các chuỗi cung ứng được sắp xếp, phân bổ lại cũng góp phần tạo thêm việc làm trong những năm tới đây.

Tăng trưởng kinh tế toàn cầu chậm lại cũng là nguyên nhân khiến nhiều doanh nghiệp giảm số lượng nhân công trong tương lai. Chúng ta có thể quan sát diễn biến của xu hướng này ngay tại Việt Nam trong Quý 2/2023. Trực trạng đơn hàng giảm đã tác động đến lao động trong khu vực công nghiệp đặc biệt là ngành dệt may, ngành chế biến gỗ và ngành sản xuất sản phẩm điện tử, máy vi tính và sản phẩm quang học.

Số lao động ở các ngành này trong đều giảm so với quý trước lần lượt là 142.500 người, 16.900 người và 30.200 người. Du lịch phục hồi kéo theo sự phục hồi trong các ngành dịch vụ, đồng thời, cơ cấu lao động cũng chứng kiến sự chuyển dịch mạnh từ khu vực công nghiệp và xây dựng sang khu vực dịch vụ. Lao động trong khu vực này chiếm tỷ trọng lớn nhất với 39,7% và tăng 349.000 người so với quý trước.

Bà TRẦN THỊ NGUYỆT OANH, Giám đốc Nhân sự, HSBC Việt Nam

Sự quan tâm dành cho AI tăng vọt trong năm 2023 là dấu hiệu cho thấy các tiến bộ công nghệ sẽ đóng vai trò lớn trong thay đổi diện mạo thị trường lao động những năm tới. Điển hình nhất phải kể đến xu hướng tự động hóa sẽ ảnh hưởng đến các công việc tay chân, robot được dự báo sẽ thay thế công nhân trong nhà máy, kho bãi, dây chuyền sản xuất hoặc nhân viên chạy bàn.

Xu hướng này được thúc đẩy mạnh mẽ hơn do những thay đổi trong đại dịch như quy trình tự động hóa rẻ hơn, phổ biến hơn, giảm giao tiếp trực tiếp giữa người với người… Xu hướng tự động hóa có thể là yếu tố cản trở tiến trình lạm phát lương, khi mức lương chạm đến một ngưỡng nhất định và chi phí cho quy trình tự động lại rẻ hơn thì doanh nghiệp đương nhiên chọn giải pháp tự động hóa. Qua đó có thể thấy tiến bộ công nghệ sẽ tác động đến sự cân bằng cung-cầu lao động.

Nhiều người thường nhìn tiến bộ công nghệ dưới lăng kính "máy móc thay thế con người" và khiến chúng ta mất việc. Tuy nhiên, ở một góc nhìn khác, công nghệ cũng tạo ra công việc mới. Nhiều công việc trong mảng phân tích dữ liệu lớn, công nghệ giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, công nghệ quản lý môi trường, mã hóa và an ninh mạng, công nghệ sinh học, công nghệ nông nghiệp, các nền tảng và ứng dụng số hóa… được dự báo sẽ tăng lên trong tương lai.

Câu hỏi lúc này đặt ra là liệu doanh nghiệp tuyển được người với kỹ năng phù hợp để đáp ứng các nhu cầu mới này hay không. Để giải đáp câu hỏi này, ngay từ bây giờ, nhiều doanh nghiệp đã có chương trình đào tạo, phát triển người lao động để đón đầu xu thế. Chẳng hạn như tại HSBC, chúng tôi đã triển khai chương trình đào tạo Future Skills cung cấp các kỹ năng cần thiết cho công việc trong tương lai, Sustainability Academy cung cấp kiến thức cần thiết cho các công việc liên quan đến bền vững…

Năm 2022, nhân viên HSBC Việt Nam đã hoàn thành 1.841 hạng mục đào tạo liên quan đến bền vững, chiếm 9,6% tổng các hạng mục đào tạo đã hoàn thành trong năm của toàn ngân hàng. Đặc biệt, chương trình đào tạo Climate Pact chuyên về các vấn đề liên quan đến biến đổi khí hậu đã thu hút sự tham gia của cả lãnh đạo lẫn nhân viên, ngay cả Tổng Giám đốc hay bản thân tôi cũng tham gia.